De gemeente Hoeilaart is gelegen in het Vlaamse Gewest, in de provincie Vlaams-Brabant, ten oosten van de hoofdstad, aan de rand van het Zoniënwoud en de grens met Waals-Brabant. Hoeilaart behoort tot het bestuurlijk arrondissement Halle-Vilvoorde, tot het kieskanton Zaventem in het kiesarrondissement Halle-Vilvoorde (kieskring Vlaams-Brabant) en tot het gerechtelijk kanton Zaventem-Overijse in het gerechtelijk arrondissement Brussel.
De buurgemeenten zijn Overijse, La Hulpe, Waterloo, Sint-Genesius-Rode en Watermaal-Bosvoorde.
De naam Hoeilaart is van Gallisch-Keltische oorsprong. ‘Ho-lar’ betekent ‘een hoog gelegen open plaats in het bos’. Het dorp ligt in het versneden gebied van het Brabants plateau (60-127 m) tussen de Zenne en de Dijle. De IJse is een smal onbevaarbaar riviertje dat door de gemeente stroomt.
De gemeente heeft één woonkern. Er zijn geen deelgemeenten. In het Zoniënwoud, in Groenendaal, vind je het NMBS-station op de lijn Brussel-Namen, de verkeersader op de Ring ter hoogte van de spoorwegbrug en de tunnel, het Arboretum, het Bosmuseum en de overblijfselen van de priorij van Groenendaal.
Het grondgebied van Hoeilaart omvat volgens de door het kadaster verstrekte gegevens een globale oppervlakte van 2042 ha 83 a en 94 ca, waarvan 1183 ha door het Zoniënwoud wordt ingenomen. Sinds 14 oktober 2002 telt Hoeilaart meer dan 10.000 inwoners.
Het uitzicht en de evolutie van de gemeente werden in grote mate bepaald door:
De laatste decennia is Hoeilaart uitgegroeid tot een residentiële gemeente in de Vlaamse rand rond Brussel. De gemeente profileert zich als bakermat van de Belgische druif en als woonplaats van de stripfiguur Nero. Ook het Zoniënwoud, de priorij van Groenendaal en de figuur van Jan van Ruusbroec zijn onlosmakelijk met Hoeilaart verbonden.